به گزارش دبیرخانه‌ی کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره دانشگاه یزد، ‌در این نشست که روز یکشنبه پنجم آذرماه امسال در سالن جلسات دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه یزد برگزار شد، دکتر محمدرضا نجاریان، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد طرحنامه خود را با موضوع تجلّی مصائب کربلا در اشعار دانش گیلانی ارایه کرد. وی گفت: دانش گیلانی از شعرا و متکلمین سده ۱۳ و ۱۴ است که  اشعار آیینی او حاوی سوگ سروده های جان سوز در رثاء امام حسین ع مولی الکونین و شهدای کربلا( ع) است. 
دکتر نجاریان در ادامه به بیان موضوعات  اشعار آیینی دانش گیلانی پرداخت و اظهار کرد: این موضوعات عبارتند از: هلال محرم،مسلم بن عوسجه،مسلم بن عقیل،حبیب بن مظاهر،حربن یزید ریاحی،حضرت عابس،قاسم بن الحسن،علی اصغر،تیر سه شعبه،علی اکبر ع ،حضرت ابوالفضل،کهنه پیراهن قافله سالار،شهادت بنی هاشم و انصار (ع) ،عطش امام حسین (ع) ،شرار خیمه ،آغاز اسارت،ورود آل الله به قتلگاه شهدا و خروج از کربلا و مجلس شوم یزید؛ تنها ماندن امام در کربلا و پیمان شکنی دعوت کنندگان، بستن آب برروی امام و یارانش، شهادت فرزندان امام با لب تشنه ، به اسارت بردن اهل بیت امام و از همه مهمتر به شهادت رساندن حضرت عباس و امام حسین (ع) به گونه ای که قلم از بیان آن عاجز است. اغلب تصاویر فوق رویکرد بیان مصائب و نوحه وگریستن دارد؛ اما در این میان رویکرد حماسی هم تا اندازه ای می توان دید؛ مثل آزادگی و جنگاوری امام، گذشتن از همه چیز در راه جلب رضایت خداوند، گذشت امام از حر، امتناع از بیعت با حکومت ظلم  و کلام گهر بارحضرت زینب (ما رأیتُ الا جمیلا).
ارایه‌کننده‌ی این کرسی، تصویر آفرینی ها در اشعار دانش گیلانی را یکی از نکات برجسته این آثار برشمرد که با  بهره گیری از فنون ادبی همچون تشبیهات و استعارات و کنایات زیبا و نکات بدیعی همچون تقابل و تضاد در القای هر چه بیشتر این معانی به مخاطب تبحر خود را نشان داده است؛ مانند تفضیل شهامت بر فرات با بهره گیری از عبارت «سراب است». یا به کار بردن مثنوی تمثیلی مادر و پسر، در مصیبت علی اکبر که از آرایه  استفهام تعجبی و تکرار  « چه اکبر ؟»در نه بیت نوحه می خواند و با توصیفات هنری نوآوری می کند: شبه خیر البشر،سروقد،ماه روی،مشک موی،صبح مشکین نفس،قوت جان عمه و شکر دهان.
دکتر محمدرضا نجاریان در ادامه سخنان خود یادآور شد: بسیاری از حوادث کربلا در اشعار دانش نمود ندارد؛ مثل آغاز حرکت امام از مکه یا شب عاشورا یا مهلت خواستن برای نماز،نماز خوف، گفتگوی امام سجاد با یزید و .... .نیز گاه ملخص حادثه را نقل کرده است؛همانند خطبه جانسوز حضرت زینب (س)  .در مواردی هم ذوقی تصاویری آفریده است؛ مثل مخاطبه امام( ع )با باد صبا. شاعر نگاه اغراق آمیزی نداشته و به نظر می رسد مهمترین منبع او کتاب مقاتل الطالبین اصفهانی بوده است. در باره این موضوع که  حضرت عباس هشتاد نفر کشته اند؛ طبقات می نویسدکل کشته های سپاه عمربن سعد را 88 نفر است. در مورد نحوه شهادت حضرت عباس و حضرت قاسم مطالب ساده مطرح شده است که به دو کتاب ابوالفرج و طبقات نزدیک است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نسبت شهادت امام (ع) به سنان بن انس، درخواست حضرت زینب از علی اکبر( ع) در روانه نشدن به میدان ،اختصاص تیر سه شعبه در شهادت علی اصغر( ع)، اسارت اهل بیت و گذر از شهدای کربلا و .....هر کدام در مقتلی و با شیوه بیان خاص نمود دارد که تحقیقی مفصل لازم دارد.
شایان ذکر است، در این نشست که با مدیریت دکتر محمدکاظم کهدویی، استاد دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه یزد برگزار شد، حجت‌الاسلام دکتر محمدحسین فهیم‌نیا، دکتر سید محمود الهام‌بخش و دکتر وصال میمندی، دیگر اعضای هیأت علمی این دانشگاه، به عنوان ناقدان نشست، بر ضرورت توجه بیشتر به اشعار آیینی و ایجاد وفاق میان بیان هنری و واقعیت‌های تاریخی و دقت نظر در پاسداشت تنزیه الهی در این اشعار تأکید کردند. هماهنگی در انتخاب عنوان طرحنامه و شخصیت‌پردازی‌های دانش گیلانی در اشعار خود و همچنین مغفول ماندن عبارات حماسی منقول از امام حسین (ع) و هستی‌بخش بودن شهادت در اشعار این شاعر آیینی از دیگر مواردی بود که ناقدان مطرح کردند. در پایان، مدیر و ناقدان نشست، پس از استماع توضیحات تکمیلی ارایه‌کننده کرسی، به ارزیابی طرح مذکور پرداختند.

تنظیم گزارش: دکتر سعید دشتی زاد