به گزارش دبیرخانه‌ی کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره دانشگاه یزد، ‌در این نشست که روز یکشنبه اول بهمن‌ماه امسال در سالن کنفرانس حوزه ریاست دانشگاه یزد برگزار شد، دکتر مهدی اسماعیل‌پور، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه یزد طرحنامه خود را با موضوع نقش حکومت در قبال زکات ارایه کرد. وی گفت: حکومت اسلامی برای اداره جامعه و انجام مسؤولیت‏های فراوانی که به عهده دارد، نیاز به پشتوانه مالی دارد بنابراین برای برآورده ساختن این نیاز، منابعی را در نظر گرفته که بخشی از آن را انفال و بخشی دیگر را وجوهات شرعی و ازجمله زکات تشکیل می‏دهد. به گفته وی، حکومت، بسان بسیاری از پدیده‏های اجتماعی، زاییده نیاز جامعه بشری است. اسلام، به این نیاز، اهمیت فراوان داده و تشکیل حکومت را ناگزیر دانسته است. وی افزود: بخشی از نیازهای حکومت اسلامی برای اداره جامعه و انجام مسؤولیت‏های فراوانی که به عهده دارد، از انفال مشتمل بر اراضی موات، اراضی آباد طبیعی، معادن، جنگل‏های طبیعی، بیشه‏ها و نیزارها، دریاها، آب‏های معدنی و زیرزمینی، رودخانه‏های بزرگ، مال مجهول المالک تأمین می‌شود و بخشی دیگر نیز از طریق وجوهات شرعی تأمین می شود.
دکتر اسماعیل‌پور با  طرح دو مسأله اساسی درخصوص هزینه کردن زکات، در هنگام حاکمیت امام معصوم‏علیه السلام و یا شخص عادل و نیز هزینه کردن آن در هنگام حاکم نبودن امام معصوم‏علیه السلام و یا شخص عادل، به بیان دو دیدگاه عمده در این زمینه پرداخت و گفت: یک دیدگاه مبتنی بر جواز پرداخت زکات به وسیله مالک است و دیدگاه دیگر وجوب پرداخت آن را به امام و حاکم اسلامی مورد تأکید قرار داده است. وی ‌یادآور شد: در هر دو گونه، یا امام‏علیه السلام و شخص عادل، خواستار پرداخت زکات، به خود می‏شوند و یا نمی‏شوند. در صورتی‏که خواستار شوند، بیشتر فقها بر آنند که باید زکات به امام و یا حاکم اسلامی و یا فقیه تحویل شود. و در این صورت، اگر مکلف، زکات مال خود را به مصرف برساند کافی نیست.
‌ارائه‌کننده‌ی این کرسی در ادامه برای یافتن پاسخ به برخی از سؤالات محوری در این خصوص از قبیل اینکه زکات، چه نوع واجب مالی است؟ و این‌که آیا از منابع مالی حکومت اسلامی است و باید به دولت پرداخت شود، تا از آن راه به مصرف برسد یا این‏که هر کس می‏تواند آن را در جاهایی که تعیین شده، هزینه کند؟ به بررسی  آیات، روایات و فتاوای صادر شده از سوی فقیهان و مراجع تقلید پرداخت. وی همچنین با تأکید بر جنبه های نوآورانه این طرح، خاطرنشان کرد: بحث تامین مالی حکومت اسلامی بحث مهمی است و مخصوصا بحث زکات و جمع آوری آن توسط دولت بحثی جدید است که می تواند افق تازه‌ای را برای اداره حکومت اسلامی باز نماید.
شایان ذکر است، در این نشست که با مدیریّت حجت الاسلام و المسلمین سید احمد موسوی، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه یزد برگزار شد، دکتر عباس کلانتری، دکتر حسین ابوئی و حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی نصراللهی دیگر اعضای هیأت علمی این دانشکده به عنوان ناقدان نشست، بر ضرورت توجه به شأن حاکمیت و تقویت دلایل مبتنی بر حاکمیتی بودن زکات تأکید کردند. عدم کارایی موضوع تقیه در این مبحث و لزوم تبیین جنبه های نوآورانه طرح از طریق رفع شبهات و تعارضات مرتبط با آن با رجوع به اصل عملی و همچنین توجه به موضوع عسر و حرج و نقض غرض در نحوه پرداخت و اخذ زکات از دیگر مواردی بود که در بخش نقد و بررسی این طرح مورد بحث و تبادل نظر ناقدان قرار گرفت. در پایان، مدیر و ناقدان نشست، پس از استماع توضیحات تکمیلی ارایه‌کننده‌ی کرسی، به ارزیابی طرح مذکور پرداختند.

تنظیم گزارش: دکتر سعید دشتی زاد