اضطراب پدیده‌ای محوری است که نظریات روان‌پزشکی زیادی حول آن شکل گرفته است. بنابراین اصطلاح « اضطراب » در نظریه روان‌پزشکی و نیز در تحقیقات متمرکز بر علوم اعصاب و مکاتب مختلف فکری تحت تأثیر اصول شناختی رفتاری نقش محوری دارد. اختلالات اضطرابی شامل: ۱- اختلال وحشت‌زدگی ( پانیک ) ۲- گذر هراسی ۳- هراس ( فوبیای ) اختصاصی ۴- اختلال اضطرابی اجتماعی ۵- اختلال اضطراب فراگیر.
یکی دیگراز جنبه‌های بسیار جالب اختلالات اضطرابی، تعامل ظریفی است که میان عوامل وراثتی و محیطی مولد این اختلالات وجود دارد. تقریباً به طور قطع می‌توان گفت که برخی از ژن‌های غیرطبیعی زمینه‌ساز حالت‌های اضطرابی بیمارگون هستند و از سوی دیگر شواهد به روشنی حاکی از آنند که رویدادهای آسیب‌زای زندگی و فشار روانی نیز در سبب‌شناسی اختلالات اضطرابی اهمیت دارند.
- اضطراب طبیعی: هرکسی دچار اضطراب می‌شود و آن، تشویشی فراگیر، ناخوشایند و مبهم است که اغلب، علایم دستگاه خودکار (اتونوم) نظیر سردرد، تعریق، تپش قلب، احساس تنگی در قفسه سینه، و ناراحتی مختصر معده نیز با آن همراه است.
فرد مضطرب ممکن است احساس بی‌قراری هم بکند که نشانه‌اش این است که نمی‌تواند به مدت طولانی یک‌جا بنشیند یا بایستد. مجموعه علایمی که در حین اضطراب وجود دارد، اغلب در هر فرد به گونه‌ای متفاوت از دیگران است.
- ترس و اضطراب: اضطراب، هشداری است که فرد را گوش به زنگ می‌کند (alerting signal)؛ یعنی به فرد هشدار می‌دهد که خطری در راه است و باعث می‌شود که بتواند برای مقابله با خطر، اقداماتی به عمل آورد. ترس هم هشداری است که فرد را گوش به زنگ می‌کند، ولی باید آن را از اضطراب افتراق داد.
ترس در پاسخ به خطری معلوم، بیرونی، معین یا با منشأ غیرتعارضی ایجاد می‌شود، حال آنکه اضطراب در پاسخ به تهدیدی پیدا می‌شود که نامعلوم، درونی و مبهم است، یا از تعارض منشأ گرفته است.
- اختلال وحشت‌زدگی: حمله حاد شدید اضطراب با احساس مرگ قریب‌الوقوع را اختلال وحشت‌زدگی می‌نامند. مشخصه اختلال پانیک، حملات و دوره‌های مجزای ترس شدید هستند و فراوانی بروز آنها از چند حمله در یک روز تا صرفاً تعداد انگشت‌شماری حمله در یک سال فرق می‌کند. اختلال وحشت‌زدگی ممکن است با اختلالات دیگر و به‌خصوص بازارهراسی همراه باشد.
- بازار هراسی: عبارت است از ترس یا اضطراب از مکان هایی که خروج از آنها ممکن است دشوار باشد. بازار هراسی می‌تواند ناتوان‌کننده‌ترین هراس باشد، چون می‌تواند به نحو چشمگیری توانایی فرد را برای کار کردن در موقعیت‌های اجتماعی و شغلی بیرون از منزل مختل کند.
- هراس اختصاصی: اصطلاح فوبیا (هراس) ترس افراطی از یک موضوع، شرایط یا موقعیت خاص و معین است. هراس اختصاصی عبارت است از ترس شدید و مداوم از شی یا موقعیتی معین. تشخیص هراس اختصاصی مستلزم بروز اضطراب شدید، حتی تا حد پانیک، درهنگام مواجهه شی مورد هراس است. افراد مبتلا به هراس اختصاصی فکر می‌کنند صدمه‌ای به آنها وارد خواهد شد، مثلا سگی آنها را گاز خواهد گرفت، یا به اگر از دست دادن کنترل بر خود فکر کنند، دچار پانیک می‌شوند. مثلا اگر از سوار بر بالابر شدن بترسند، از ضعف کردن به دنبال بسته شدن در بالابر هم نگران خواهند بود.
- اختلال اضطراب اجتماعی (جمعیت هراسی): اختلال اضطراب اجتماعی (جمعیت هراسی) شامل ترس از موقعیت‌های اجتماعی از جمله موقعیت‌هایی است که مستلزم تماس با افراد غریبه یا زیرنظر افراد غریبه بودن است. اصطلاح اضطراب اجتماعی بازتاب تفکیک اختلال اضطراب اجتماعی از هراس اختصاصی است که در آن ترس شدید و پایداری از یک شی یا موقعیت وجود دارد. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از شرمسار شدن در موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند (مانند گردهمایی‌های اجتماعی، سخنرانی، ملاقات افراد جدید) این افراد ممکن است ترس‌های اختصاصی در مورد انجام برخی فعالیت‌های اختصاصی مانند خوردن یا صحبت کردن در جلوی دیگران داشته باشند یا ترس غیراختصاصی و مبهمی را در مورد شرمسار شدن خود تجربه کنند. در هر حالت، ترس در اختلال اضطراب اجتماعی از شرمسار شدن است که در آن موقعیت ممکن است روی دهد نه از خود موقعیت.
- اختلال اضطراب فراگیر: اضطراب را می‌توان پاسخی انطباقی و به‌هنجار در برابر تهدید تلقی کرد که ارگانیسم را برای گریز یا ستیز آماده می کند. برخی از افراد تقریباً در مورد هر چیزی مضطرب و نگران به نظر می‌رسند؛ این‌گونه افراد را می‌توان مبتلا به اختلال فراگیر طبقه‌بندی کرد. اختلال اضطراب فراگیر طبق تعریف اضطراب و نگرانی مفرط درباره چندین واقعه یا فعالیت در اکثر ایام و طی یک دوره لااقل شش‌ماهه است. نگرانی مزبور به سختی مهار می‌شود و با علایمی جسمی نظیر تنیدگی عضلانی، تحریک‌پذیری، دشواری در خواب، و بی‌قراری همراه است. کانون این اضطراب خصایص اختلال دیگری نیست، آن را مصرف مواد یا یک بیماری طبی عمومی ایجاد نکرده است، و صرفاً در حین یک اختلال خلقی یا روانی پیدا نمی‌شود. اضطراب مزبور به سختی مهار می‌شود، رنج و عذاب درون ذهنی برای فرد ایجاد می‌کند، و حوزه‌های مهم زندگی فرد را مختل می‌سازد.
- اختلال اضطرابی ناشی از یک بیماری طبی: بسیاری از اختلالات طبی با اضطراب همراهند و علایم آنها ممکن است شامل حملات پانیک (وحشت‌زدگی)، اضطراب فراگیر، وسواس‌های فکری و عملی، و سایر علایم برخاسته از رنج و ناراحتی باشد. این علایم و نشانه‌ها در تمام موارد اثرات فیزیولوژیک مستقیم اختلالات ناشی شده‌اند.
- اختلال اضطرابی ناشی از مواد: این اختلال نتیجه مستقیم مصرف موادسمی است، موادی نظیر داروهای مورد سوء مصرف، داروهای تجویز شده، سموم، الکل، و بسیاری از مواد دیگر.
- اختلال مختلط اضطراب – افسردگی: این اختلال شامل بیمارانی می‌شود که هم علایم اضطرابی دارند و هم علایم افسردگی، منتها نه واجد ملاک‌های یک اختلال اضطرابی‌اند، نه واجد ملاک‌های یک اختلال خلقی. چنین ترکیبی از علایم افسردگی و اضطراب موجب مختل شدن چشمگیر کارکردهای فرد مبتلا می‌گردد. این اختلال به عنوان بیماری ضعف اعصاب (نورآستنی) تشخیص می‌دهند.