رقابت، نظام جدیدی از ارزیابی دانشگاه‌ها را ایجاد کرده که به رتبه‌بندی دانشگاه‌ها معروف است؛ رتبه‌بندی به معنای شناخت جایگاه یک مؤسسه در مقایسه با سایر مؤسسه‌ها بر پایه اندازه‌گیری ترکیبی از معیارها و شاخص‌هاست که در نهایت فهرستی از اسامی دانشگاه‌ها و مؤسسات به‌صورت رتبه‌بندی شده ارائه می‌شود. امروزه، رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، جزئی جدایی‌ناپذیر از نظام‌های آموزش عالی محسوب می‌شود زیرا تنها با پایش هدفمند، ساختاریافته و دقیق عملکرد آن‌ها می‌توان به ارتقای مداوم کیفیت دست یافت؛ بنابراین، می‌توان با طراحی دقیق و همه‌جانبه شاخص‌های عملکردی، به رتبه‌بندی این مؤسسات پرداخت و یا ایجاد یک محیط رقابتی، پیشرفت سریع و دستیابی به اهداف آموزش عالی را تسهیل نمود. آشنایی با نظام‌های رتبه‌بندی و شاخص‌های آن‌ها از ضروریات اجتناب‌ناپذیر در تدوین برنامه راهبردی دانشگاه‌ها است.
نظام‌های رتبه‌بندی مختلفی در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند و سازمان‌ها و مؤسسات گوناگونی به صورت خاص یا به عنوان یکی از فعالیت‌هایشان به این امر مشغول هستند.
رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس معیارها و شاخص‌های مختلفی انجام می‌شود. از جمله آن‌ها می‌توان به معیارهای پژوهشی، آموزشی، وجهه بین‌المللی، تسهیلات، امکانات و فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی اشاره کرد. دانشگاه‌هایی که در این رتبه‌بندی قرار می‌گیرند مشخصات و شاخص‌های لازم برای رشد و پیشرفت کشور را دارند.
اهداف نظام‌های رتبه‌بندی را می‌توان به صورت ذیل جمع‌بندی نمود:
- کمک به افزایش آگاهی دانشجویان برای مقایسه مؤسسه‌های با کیفیت در سراسر جهان و گزینش مؤسسه مناسب برای تحصیل
- افزایش انگیزه رقابت سالم میان مؤسسات آموزش عالی
- سهولت در تمایزبخشی بیشتر میان انواع مختلف مؤسسات، برنامه‌های آموزشی و انواع رشته‌های تحصیلی
- تبیین جایگاه تولید علم در میان مؤسسات آموزش عالی و ترسیم نقاط قوت و ضعف آن‌ها درحوزه‌های موضوعی مختلف
مهم‌ترین نظام‌های رتبه‌بندی که دانشگاه یزد در آن‌ها مشارکت دارد، به‌شرح زیر است: